پایان درمان ارتودنسی ثابت
پس از پایان درمان ارتودنسی ثابت و برداشتن دستگاهها (براکتها)، درمان ارتودنسی به پایان نمی رسد بلکه مرحله دوم و بسیار مهم درمان که مرحله نگهداری(Retention) نام دارد آغاز می گردد.
کاربرد دستگاههای نگهدارنده یا ریتینر (Retainer) الزامی است. زیرا :
۱- در دوره درمان ارتودنسی ثابت نیروهایی به بافت های لثه ای و دندان ها وارد میشود تا دندانها به موقعیت ایده آل جابجا گردند.
پس از پایان درمان، این بافت ها برای سازماندهی مجدد (Reorganization) نیاز به زمان و حمایت دارند.
۲- بعد از پایان درمان، دندان ها در موقعیت جدیدی قرار می گیرند که برای آنها بیگانه است و تمایل به بازگشت به حالت اولیه (Relapse) دارند.
۳- در کودکان و نوجوانان، ادامه رشد فکین می تواند احتمال بی نظمی دندانها را افزایش می دهد، این مساله
بیشتر در ناحیه جلویی فک پایین رخ می دهد.
در کنار کاربرد نگهدارنده های ارتودنسی،
بیمار باید پس از برداشتن دستگاه جهت کنترل پوسیدگی ها یا مشکلات لثه احتمالی به دندانپزشک خانوادگی خود مراجعه کند.
بیمار در هنگام مراجعه به دندانپزشکی باید همواره دستگاه ارتودنسی نگهدارنده را همراه داشته باشد.
زیرا ترمیم یا سایر اقدامات دندانپزشکی می تواند در قرارگیری مجدد نگهدارنده ها اختلال ایجاد کند.
نگهدارنده ها انواع مختلفی دارند. طراحی نوع این نگه دارنده ها بر اساس طرح درمان بیمار بوده و توسط متخصص ارتودنسی به لابراتوار سفارش داده می شود. دستگاههای نگهدارنده (ریتینرها) به طور کلی ۲ نوع دارند: نگهدارنده ثابت و متحرک
۱- نگهدارنده ثابت :
این نگهدارنده ها سیم های فلزی انعطاف پذیر چند رشته ای یا نوارهای پلیمری سفید رنگ هستند که پشت دندانها متصل می شوند.
اصطلاحا به آنها نگهدارنده دایمی (Permanent Retainer) نیز گفته می شود
چون برای سالها و شاید همه عمر باید روی دندانها بمانند و تا زمانیکه مستقر هستند موقعیت مطلوب دندانها را حفظ می نمایند.
اتصال این دستگاهها به دندان بوسیله موادی مشابه ترمیم های سفید (کامپوزیت)
صورت می گیرد که برای دندانها و محیط دهان مضر نیستند.
جنس و قطر این سیم های نگهدارنده ها متفاوت است و بسته به انتخاب متخصص ارتودنسی دارد.
این نگهدارنده ها بویژه در بزرگسالان به دنبال درمان بستن فضای بین دندانی (Spacing) بخصوص در فک بالا
و بی نظمی دندانهای جلویی در فک پایین استفاده می شود.
در مواردی ۲ تا ۶ دندان جلویی از پشت با سیم به هم متصل می گردند که کاملاً وابسته به نظر و طرح درمان متخصص ارتودنسی است.
از آنجایی که در حالت معمول، لبه دندانهای جلویی پایین با پشت دندانهای جلویی
بالا تماس پیدا می کنند و احتمال کنده شدن نگهدارنده زیاد است، استفاده از نگهدارنده ها در فک بالا خیلی توصیه نمی گردد.
در موارد خاص که فضای کافی برای نگهدارنده وجود دارد و تماس دندانهای
پایین با بالا شدید نیست، بسته به صلاحدید متخصص ارتودنسی می توان در فک بالا هم نگهدارنده ثابت استفاده کرد.
مزایا و محدودیت های نگهدارنده ثابت
مزیت عمده این نگهدارنده ها عدم وابستگی به همکاری بیمار در استفاده از آنهاست. زیرا نیاز به برداشتن و گذاشتن ندارند و در نتیجه شانس گم شدن آنها کمتر است.
در برخی موارد تنها گزینه موجود برای دوره نگهداری هستند چون در این موارد پس از قطع درمان با نگهدارنده متحرک احتمال برگشت وجود دارد.
محدودیت اصلی آنها، مشکل شدن بهداشت دهان بویژه کاربرد نخ دندان است. این سیمها کشیدن نخ بین دندانها را مشکل کرده و احتمال تجمع جرم در سطوح پشتی دندانها را افزایش می دهد.
برای حل این محدودیت، سه راهکار وجود دارد :
۱- کاربرد از نخ دندان های مخصوص (Super Floss)
۲- کاربرد مسواک بین دندانی (بویژه انواع انگشتی و سایز کوچک)
۳- کاربرد دستگاهی که نخ دندان را از فواصل بین دندانی راحت تر عبور می دهد (Floss Threader)
بیمار باید به صورت دوره ای ترجیحا هر ۶-۳ ماه جهت معاینه لثه و در صورت لزوم جرم گیری به دندانپزشک خانوادگی خود مراجعه کند.
در صورت رعایت صحیح بهداشت دهان و کنترل تجمع جرم، نگهدارنده ثابت حتی در طول دهها سال باعث پوسیدگی یا بیماری لثه نخواهد شد.
اگر آسیبی به نگهدارنده ثابت وارد شود و این سیمها از دندان جدا شده یا به شدت خم گردند، دیگر کنترلی بر دندان مورد نظر ندارند و طبعا دندان به شکل نامطلوبی حرکت خواهد کرد.
در این شرایط مراجعه به دندانپزشکی که سیمها را برای شما نصب کرده است
(معمولا متخصص دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی) در اولین فرصت ممکن الزامی است.
وظیفه کنترل نگهدارنده های ثابت با بیمار است. زیرا اولین نفری است که از جابجایی و کنده شدن این سیم ها از پشت دندان خود مطلع می شود.
۲- نگهدارنده متحرک (پلاک متحرک) :
این نگهدارنده ها می توانند پلاستیکی با اجزای فلزی (Hawley Retainer) یا کاملا شفاف (Essix) و بدون اجزای فلزی باشند.
در نوع اول اجزای فلزی برای افزایش گیر پلاک تعبیه شده است.
در نوع دوم سطح جونده دندانها و مقداری از کام بوسیله پلاک پوشیده می شود.
برای ساخت آنها باید از دهان بیمار قالب گیری شده و در لابراتوار بر روی قالبها پلاک متحرک ساخته شود.
این نگهدارنده ها باید همواره در محیط مرطوب باشند.
در خارج از دهان به سرعت رطوبت خود را از دست داده و تغییر شکل پیدا می کنند و در نتیجه روی دندانها قرار نخواهند گرفت.
اکیدا توصیه می شود در هنگامی که بیمار غذا می خورد یا مسواک می زند پلاک ارتودنسی را در ظرف آب یا جعبه پلاک مخصوص (و مرطوب) قرار دهد.
(آشنایی با دستورات دستگاه ارتودنسی متحرک)
روش کاربرد دستگاه ارتودنسی متحرک :
نحوه استفاده از پلاک توسط متخصص ارتودنسی در هنگام تحویل آن، تشریح خواهد شد.
وظیفه استفاده درست از این نگهدارنده ها بر عهده بیمار می باشد.
در صورت عدم استفاده دقیق، امکان جابجایی دندانها و برگشت نتایج ارتودنسی وجود دارد.
زمانبندی استفاده از نگهدارنده ها:
شرایط و زمان استفاده از نگهدارنده ها توسط متخصص ارتودنسی تعیین می گردد.
این مساله بسته به نوع مشکل دندانی، سن بیمار و … متفاوت است.
همانطور که از نام ” نگهدارنده ثابت” استنباط می شود، همواره روی دندانها قرار دارد و برداشته یا گذاشته نمی شود.
این نگهدارنده معمولا برای سالها باید بر روی دندانها باشد.
زمانبندی معمول و روتین نگهدارنده های متحرک به این شرح است :
شش ماه اول تمام وقت (۲۴ ساعت شبانه روز) بجز زمان غذا خوردن و مسواک زدن
شش ماه دوم نیمه وقت (شبانه یا ۱۲ ساعت در روز).
توصیه می گردد بعد از سال اول هم نگهدارنده متحرک با زمان کوتاهتر بکار رود.
دکتر برهمن سبزواری کاربرد یک شب در میان یا سه شب در هفته را توصیه می کند.
زیرا امکان جابجایی و حرکت دندان ها به دلیل تغییرات طبیعی در سالهای بعدی نیز وجود دارد.
نگهدارنده ها وظیفه حفظ موقعیت دندان ها و ثبات آنها را بر عهده دارند.
بنابراین استفاده طولانی مدت از آنها پس از پایان درمان ارتودنسی ثابت مفید و موثر است.
دکتر فاطمه تیموری
متخصص ارتودنسی اصفهان و ناهنجاری های فک و دهان آماده ارائه خدمات به شماست.
جهت کسب اطلاع از آدرس و ساعات کاری مطب خانم دکتر به بخش تماس با ما سایت مراجعه کنید.
